การพัฒนาสีย้อมธรรมชาติจากตาลโตนด (Borassus flabellifer L.) สู่ผลิตภัณฑ์สิ่งทอชุมชน

Abstract

Development of Natural Dye from Palmyra Palm (Borassus flabellifer L.) to Community Fabric Products
 
Nicha Prasongchan, Noppadon Podkumnerd and Kosin Teeparuksapun
 
รับบทความ: 28 พฤศจิกายน 2566; แก้ไขบทความ: 23 เมษายน 2567; ยอมรับตีพิมพ์: 23 เมษายน 2567; ตีพิมพ์ออนไลน์: 7 พฤษภาคม 2567
 
บทคัดย่อ
งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาวิธีการสกัดน้ำย้อมจากตาลโตนด 2) ศึกษากระบวนการย้อมสีธรรมชาติจากตาลโตนด 3) ศึกษาสารช่วยติดสีต่อคุณภาพการย้อมผ้าจากตาลโตนด และ 4) ถ่ายทอดเทคโนโลยีสีย้อมธรรมชาติและผลิตภัณฑ์สู่ชุมชนจังหวัดสงขลา ผลการศึกษาสีย้อมจากงวงตาลโตนดแก่ ลำต้นตาลโตนดแก่ และผลตาลโตนดสุก พบว่า สีย้อมจากงวงตาลโตนดแก่มีค่าการติดสีดีที่สุดมีค่า L (ความสว่าง) a* และ b* เท่ากับ 65.43±0.40  12.73±0.31 และ 17.47±0.40 ตามลำดับ มีสีน้ำตาลจากสารแทนนินเป็นองค์ประกอบ ผลของความเข้มข้นของสารปรับประจุบวก (STARCAT PD) ที่แตกต่างกันของผ้าฝ้ายก่อนการย้อมที่ความเข้มข้นร้อยละ 2.0 มีค่าการติดสีดีที่สุดมีค่า L (ความสว่าง) a* และ b* เท่ากับ 63.10±0.00  12.70±0.10 และ 17.80±0.26 ตามลำดับ ผลของสารช่วยติดสีจากสารสังเคราะห์ โดยใช้เฟอร์รัสซัลเฟตและคอปเปอร์ซัลเฟตให้เฉดสีเทา–ดำ และน้ำตาล ส่วนสารช่วยติดสีจากสารธรรมชาติจากสารส้ม ผงเปลือกหอย และผงสนิมเหล็กให้เฉดสีน้ำตาล สีน้ำตาล–แดงและสีเทา–ดำ ผลการศึกษาความคงทนต่อการซักจากการใช้สารช่วยติดสีจากสารสังเคราะห์และสารธรรมชาติอยู่ในช่วงเกณฑ์ที่ยอมรับได้ แต่การใช้สารช่วยติดสีจากสารธรรมชาติจะมีความปลอดภัยและไม่เป็นพิษต่อสิ่งแวดล้อม การถ่ายทอดเทคโนโลยีสู่ชุมชนต้นแบบกลุ่มผ้ามัดย้อมศิญานันท์ โดยให้องค์ความรู้และเทคนิคการย้อมสีธรรมชาติจากตาลโตนด เพื่อสามารถนำไปต่อ-ยอดสร้างมูลค่าเป็นผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ เช่น หมอน กระเป๋า หมวก เพื่อจำหน่ายยังตลาดชุมชนและตลาดภายนอกตลอดจนผู้สนใจที่เข้ามาเยี่ยมชมวิถีชีวิตของชุมชน
คำสำคัญ:  ตาลโตนด  สีย้อมธรรมชาติ  สารช่วยติดสี
 
Abstract
The objectives of this research was: 1) to investigate the method of extracting dye from Palmyra palm, 2) study the natural dyeing process using Palmyra palm, 3) examine the impact of mordants on the quality of dyeing with Palmyra palm, and 4) transfer the technology of natural dyeing and products to communities in Songkhla province. The study revealed that the dye extracted from the trunk, stem and fruits of Palmyra palm exhibited specific color values, with mature stems resulting in a brown color attributed to tannins, specifically L (brightness) = 65.43±0.40, a* = 12.73±0.31, and b* = 17.47±0.40. Moreover, when cotton fabric was treated with different concentrations of STARCAT PD prior to dyeing, specifically at 2.0% concentration, the resulting color values were L (brightness) = 63.10±0.00, a* = 12.70±0.10, and b* = 17.80±0.26. Synthetic mordants such as ferrous sulfate and copper sulfate produced gray–black and brown shades, while natural mordants like potassium alum, calcium carbonate and iron hydroxide yielded brown, brownish–red, and gray–black shades. The study confirmed that the fastness to washing of both synthetic and natural mordants fell within an acceptable range. However, the use of mordants derived from natural substances was deemed safer and non–toxic to the environment. The technology was successfully transferred to the Siyanun tie–dye fabric community. This community embraced the use of natural dyes from Palmyra palm in their production of various community products, including pillows, bags, hats, and others. By incorporating Palmyra palm–dyed fabric, they were able to add value to their products, which were sold in both local and external markets. Additionally, this initiative attracted individuals interested in experiencing the community's way of life.
Keywords:  Palmyra palm, Natural dye, Mordant