กายวิภาคศาสตร์เปรียบเทียบและสัณฐานวิทยาเรณูของผักตบไทย (Monochoria hastata (L.) Solms var. hastata) และผักตบชวา (Eichhornia crassipes (Mart.) Solms)

Abstract

Comparative Anatomy and Pollen Morphology of Pondweed (Monochoria hastata (L.) Solms var. hastata) and Water Hyacinth (Eichhornia crassipes (Mart.) Solms)
 
Benchawon Chiwapreecha and Supakorn Thaima
 
รับบทความ: 15 พฤศจิกายน 2561; แก้ไขบทความ: 27 กรกฎาคม 2562; ยอมรับตีพิมพ์: 15 กันยายน 2562
 
 
บทคัดย่อ
การศึกษากายวิภาคศาสตร์เปรียบเทียบและเรณูวิทยาของผักตบไทย (Monochoria hastata (L.) Solms var. hastata) และผักตบชวา (Eichhornia crassipes (Mart.) Solms) ซึ่งเป็นพืชน้ำในวงศ์ Pontederiaceae ที่พบในแหล่งที่อยู่อาศัยเดียวกัน ศึกษาลักษณะทางกายวิภาคศาสตร์ของแผ่นใบ ก้านใบ และก้านช่อดอก ด้วยกรรมวิธีพาราฟิน (paraffin method) ลอกผิวแผ่นใบเพื่อศึกษาเนื้อเยื่อชั้นผิว พบลักษณะที่มีความแตกต่างกัน ได้แก่ ภาคตัดขวางของแผ่นใบ ก้านใบ และก้านช่อดอกของผักตบไทย มีปริมาณคลอเรงคิมาร้อยละ 35.65±5.74  6.78±0.28 และ 6.34±0.19 ต่อตารางมิลลิเมตร ตามลำดับ ซึ่งมากกว่าของผักตบชวา (ร้อยละ 23.95±0.44  3.82±0.37 และ 1.00±0.28 ต่อตารางมิลลิเมตร ตามลำดับ) ในทำนองเดียวกัน ชั้นแพลิเซดในแผ่นใบของผักตบไทยมีความหนา 6–8 ชั้นเซลล์ ซึ่งมีจำนวนชั้นมากกว่าผักตบชวาที่มีเพียง 4–6 ชั้นเซลล์ ความหนาแน่นปากใบของผักตบไทยเท่ากับ 129.33±5.98 ปากใบต่อตารางมิลลิเมตร ซึ่งมากกว่าผักตบชวาที่มี 115.07±2.52 ปากใบต่อตารางมิลลิเมตร ในขณะที่แอเรงคิมาในแผ่นใบของผักตบไทยมีความหนาเพียง 1 ชั้นเซลล์ แต่ผักตบชวาหนา 1–3 ชั้นเซลล์ นอกจากนี้ยังพบตำแหน่งปากใบที่ระดับเดียวกับเนื้อเยื่อชั้นผิว (typical stomata) และสูงกว่าเนื้อเยื่อชั้นผิว (raised stomata) รวมถึงการสะสมผลึก ในทุกส่วนที่ทำการศึกษาของผักตบไทย ในขณะที่ก้านใบและก้านช่อดอกของผักตบชวาพบเฉพาะปากใบที่ระดับเดียวกับเนื้อเยื่อชั้นผิว และพบการสะสมผลึก การศึกษาลักษณะทางสัณฐานวิทยาของเรณู ด้วยกรรมวิธีอะซีโตไลซิส (acetolysis) แสดงลักษณะเด่นร่วมกันของพืชทั้ง 2 ชนิด ได้แก่ เป็นเรณูเดี่ยว (monad) สมมาตรแบบด้านข้าง (bilateral) ขั้วแบบ heteropolar ช่องเปิดแบบ monosulcate และ รูปร่างแบบ oblate สำหรับลักษณะที่แตกต่างกัน พบว่า ผักตบไทยมีเรณูขนาดกลางถึงใหญ่ (33–56 ไมครอน) และลวดลายบนผนังเป็นแบบ granulate ในขณะที่ผักตบชวามีเรณูขนาดใหญ่ (59–84 ไมครอน) และลวดลายบนผนังเป็นแบบ rugulate
คำสำคัญ: ชนิดพันธุ์ต่างถิ่น  พืชน้ำ  เรณูวิทยา  เนื้อเยื่อพืช
 
 
Abstract
The comparative anatomy and pollen morphology of pondweed (Monochoria hastata (L.) Solms var. hastata) and water hyacinth (Eichhornia crassipes (Mart.) Solms) that found in the same habitat were studied. For anatomy, paraffin method was examined of the transverse section on leaf blade, petiole and peduncle. The leaf blade surfaces were peeled to study the epidermal layers. The result showed there was difference in quantity of chlorenchyma in leaf blade, petiole and peduncle between M. hastata and E. crassipes: M. hastata were higher than E. crassipes (35.65±5.74, 6.78±0.28 and 6.34±0.1 %/mm2 respectively vs 23.95±0.44, 3.82±0.37 and 1.00±0.28 %/mm2 respectively). Also, there were higher number of palisade mesophyll layers on M. hastata (6–8 layers) than on the E. crassipes (4–6 layers), and there were higher of stomata density on M. hastata (129.33±5.98 stomata/mm2) than on E. crassipes (115.07± 2.52 stomata/mm2). However, M. hastata showed equal or lower in the number of aerenchyma layers in mesophyll (1 layer) than on E. crassipes (1–3 layers). In addition, the above three parts (leaf blade, petiole and peduncle) of M. hastata and the leaf blade of E. crassipes showed typical and raised stomata, and the crystal accumulation, while the petiole and peduncle of E. crassipes were only showed the typical stomata and there was crystal accumulation. Later, acetolysis method was used to study pollen morphology. It was found that both species’ pollen was monad, bilateral symmetry, heteropolar, monosulcate and oblate shape. However, there was difference in pollen size and exine sculpturing between these two species. M. hastata was medium to large (33–56 µm) and granulate, while E. crassipes was large (59–84 µm) and rugulate.
Keywords: Alien species, Aquatic plant, Palynology, Plant tissue