ประสิทธิผลในการเลิกดื่มนมขวดในเด็กปฐมวัย (1-2 ปี) ระหว่างการใช้แชทบอทและการให้ทันตสุขศึกษาแบบดั้งเดิม การทดลองแบบสุ่มที่มีกลุ่มควบคุม

Effectiveness in Bottle Weaning Towards Early Childhood (1–2 Year-Old) Between Using Chatbot and Conventional Oral Health Education: A Randomized Controlled Trial

Abstract

วัตถุประสงค์: เพื่อเปรียบเทียบประสิทธิผลการเลิกขวดนมและระดับความรู้ ทัศนคติ ทักษะการเลิกขวดนมในเด็กอายุ 1-2 ปี เปรียบเทียบระหว่างการแนะนำโดยทันตบุคลากรและแชทบอท วิธีการศึกษา: การทดลองแบบสุ่มที่มีกลุ่มควบคุมแบบปกปิดข้อมูลทางเดียว ในผู้ปกครองที่ดูแลเด็กที่มี อายุ 1-2 ปี ที่ยังไม่เลิกขวดนม ที่มารับบริการที่คลินิกเด็กสุขภาพดี และจากสถานรับเลี้ยงเด็กในจังหวัดนครสวรรค์และสงขลา ระหว่างเดือนตุลาคม พ.ศ. 2566 ถึง มีนาคม พ.ศ. 2567 สุ่มกลุ่มทดลองเป็น 2 กลุ่ม จำนวนกลุ่มละ 56 คน คือ 1. กลุ่มศึกษา ใช้แชทบอท “ลาก่อนนะ เจ้าขวดนม” ส่งข้อมูลต่อเนื่อง 21 วัน วันละ 2-3 นาที โดยส่งข้อความทุก 24 ชั่วโมง 2. กลุ่มควบคุม ได้รับการสอนเลิกขวดนมโดยทันตบุคลากรที่ผ่านการอบรมในเนื้อหาที่มีขอบเขตเดียวกันกับการใช้แชทบอทเป็นเวลา 5-10 นาที เก็บข้อมูลก่อนและหลังงานวิจัย 60 วัน โดยใช้แบบสัมภาษณ์ ผลการวิจัย: มีผู้เข้าร่วมงานวิจัย 108 คน สูญเสียการติดตาม 3 คน มีอัตราการเข้าร่วมของกลุ่มศึกษา และกลุ่มควบคุมร้อยละ 96.3 และ 98.1 ตามลำดับ เด็กอายุโดยเฉลี่ย 15.9 ± 3.2 เดือน ก่อนการศึกษา คะแนนความรู้ ทัศนคติและทักษะการเลิกขวดนม ไม่แตกต่างอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติระหว่างสองกลุ่ม หลังการศึกษามีการเลิกขวดนมในกลุ่มศึกษาและกลุ่มควบคุม ร้อยละ 44.2 และ 30.2 ตามลำดับ โดยไม่แตกต่างอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p = 0.137) ยกเว้นระดับความรู้ของกลุ่มศึกษามีมากกว่ากลุ่มควบคุมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p = 0.009) ส่วนพฤติกรรมการดื่มขวดนมพบว่า พฤติกรรมการดูดนมกล่องหรือแก้วมีความถี่ (ครั้ง/วัน) ของ การดูดนมกล่องหรือแก้วในกลุ่มศึกษา และกลุ่มควบคุม เท่ากับ 2.3 และ 1.5 ตามลำดับโดยแตกต่างอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p = 0.003) ส่วนพฤติกรรมการดื่มขวดนมอื่น ๆ ไม่มีความแตกต่างกันในทั้งสองกลุ่มการวิจัยคะแนนทัศนคติและทักษะการเลิกขวดนม ดีขึ้นในทั้งสองกลุ่ม โดยไม่แตกต่างกันระหว่างกลุ่มอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p = 0.079 และ p = 0.287 ตามลำดับ) ระดับความพึงพอใจในภาพรวมของผู้ใช้แชทบอท อยู่ในระดับพอใจมากที่สุด คือ 4.6 ± 0.7 คะแนน สรุปผลการวิจัย: ประสิทธิผลการสอนจากแชทบอท ไม่แตกต่างจากการสอนโดยทันตบุคลากร ในประเด็นของการเลิกขวดนม ระดับทัศนคติ ทักษะการเลิกขวดนม ขณะที่ระดับความรู้ในกลุ่มแชทบอท สูงกว่าการสอนโดยทันตบุคลากรอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ส่วนคะแนนความพึงพอใจต่อการใช้แชทบอทในภาพรวมอยู่ในระดับมากที่สุด การนำแชทบอทไปใช้เพื่อสนับสนุนการเลิกขวดนม นับเป็นอีกทางเลือกหนึ่งที่เพิ่มโอกาสการเข้าถึงของประชาชนได้ Abstract Objective: To compare the effectiveness of bottle weaning and assess the level of knowledge, attitudes, skills of bottle weaning in children aged 1-2 years between chatbot and health care providers groups. Methods: Randomized controlled single-blind trial was conducted in Nakhon Sawan and Songkhla provinces, Thailand during October 2023-March 2024. Parents of bottle-feeding children aged 1-2 years with internet access were allocated into 2 groups. Each group consisted of 56 participants. Group I: an intervention group received 21-day chatbot-based bottle weaning education namely, “La Gon Na Jaw Khaud Nom”. Group II: a control group received 5-10 minutes instruction from trained healthcare providers. Data were collected at baseline and 60 days post-enrollment via interviews, assessing bottle weaning status, knowledge, attitudes, skills, and chatbot satisfaction. Results: The participants consisted of 108 parents of children. 3 parents were lost to follow-up. Follow-up rates for intervention and control groups were 96.3% and 98.1%, respectively. The average child’s age was 15.9 ± 3.2 months. At baseline, there were no significant differences between the 2 groups in knowledge, attitudes, and skills. In an evaluation phase, there was no significant difference in bottle weaning rates between two groups (intervention: 44.2%, control: 30.2%, p = 0.137). The intervention group demonstrated significantly higher knowledge levels (p = 0.009) and daily milk consumption from cups and glasses (2.3 vs. 1.5 times per day, p = 0.003). Both groups improved in attitudes and skills, with non-significant differences between groups (p = 0.079 and 0.287, respectively). Chatbot satisfaction was extremely high (4.6 ± 0.7/5). Conclusion: Chatbot-based education was comparable to healthcare provider instruction for bottle weaning, with superior results in knowledge and the frequency of cup/glass feedings. Very high user satisfaction suggests chatbot viability as an alternative educational tool for bottle weaning.