สถานการณ์การจัดการของเสียจากเภสัชภัณฑ์ในร้านขายยาจังหวัดสงขลา The Situation of Pharmaceutical Waste Management in Community Pharmacies in Songkhla Province, Thailand

Abstract

บทคัดย่อ วัตถุประสงค์: เพื่อสำรวจสถานการณ์และปัญหาอุปสรรคในการจัดการของเสียจากเภสัชภัณฑ์ในร้านขายยาจังหวัดสงขลา และเสนอแนะแนวทางการปรับปรุงเกณฑ์ Good Pharmacy Practice (GPP) วิธีการศึกษา: การศึกษาแบบภาคตัดขวางโดยมีประชากรเป็นร้านขายยาจังหวัดสงขลาจำนวน 432 แห่ง ต้องใช้ตัวอย่างร้านยา 217 แห่ง เลือกตัวอย่างตามสะดวก ผู้วิจัยพัฒนาแบบสอบถามจากแนวปฏิบัติการจัดการของเสียทางการแพทย์ที่เป็นสารเคมี พ.ศ. 2559 ร่วมกับหลักวิธีปฏิบัติทางเภสัชกรรมชุมชน GPP เก็บข้อมูลโดยแจกแบบสอบถามด้วยตนเอง แสดงผลการวิเคราะห์สถานการณ์และปัญหาอุปสรรคด้วยสถิติเชิงพรรณนา และประเมินความรู้และการจัดการของเสียจากเภสัชภัณฑ์ของผู้ประกอบการร้านขายยา ผลการศึกษา: จากร้านขายยา 217 แห่ง พบว่าร้อยละ 31.31 คัดแยกของเสียฯ ด้วยถุงสีเดียวกับมูลฝอยทั่วไป และไม่มีข้อความกำกับ ร้านขายยาร้อยละ 79.26 กำจัดของเสียฯโดยไม่ได้คัดแยกประเภทยา และใช้วิธีการทิ้งรวมกับมูลฝอยทั่วไป (ร้อยละ 54.07) คะแนนเฉลี่ยของความรู้และการปฏิบัติงานตามเกณฑ์ GPP และแนวปฏิบัติฯพ.ศ.2559 เท่ากับ 55.67 คะแนน และ 21.28 คะแนนตามลำดับ จากคะแนนเต็ม 100 ปัญหาและอุปสรรคหลัก ได้แก่ การไม่ทราบแนวทาง/ไม่มีความรู้ในการกำจัดของเสียฯ (ร้อยละ 32.56) สรุป: ร้านขายยาหลายแห่งในจังหวัดสงขลายังจัดการของเสียจากเภสัชภัณฑ์ไม่ถูกต้อง สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยาควรเพิ่มการสื่อสารแนวปฏิบัติที่ถูกต้องไปยังร้านขายยา รวมถึงกำกับติดตามการจัดการของเสียฯอย่างสม่ำเสมอ นอกจากนี้ ใน GPP ควรเพิ่มรายละเอียดการจัดการของเสียจากเภสัชภัณฑ์ คำสำคัญ: ของเสียจากเภสัชภัณฑ์; ยาหมดอายุ; การจัดการมูลฝอย; ร้านขายยา; หลักวิธีปฏิบัติทางเภสัชกรรมชุมชน   Abstract Objective: To explore challenges and obstacles of pharmaceutical waste management practices in community pharmacies in Songkhla Province, Thailand and suggest improvement in good pharmacy practice (GPP) criteria. Methods: This cross-sectional study was conducted in population of 432 community pharmacies in Songkhla Province. A total of 217 community pharmacies was needed and recruited by convenience sampling at the pharmacies. The questionnaire was developed based on the 2016 chemical medical waste management guidelines and the GPP for community pharmacy. Pharmaceutical waste management practices, challenges and obstacles and knowledge were presented using descriptive statistics. Results: Of the 217 pharmacies, 31.31% separated pharmaceutical waste using bags with colors similar to the regular trash bags, without any labeling. 79.26% disposed the waste without sorting types of medications and discarded it together with general waste (54.07%). The average knowledge and practice score were 55.67 and 21.28, respectively, out of 100 points. Lack of knowledge was the main challenge (32.56%). Conclusion: Many community pharmacies in Songkhla province improperly managed pharmaceutical waste. Thai Food and Drug Administration could enhance communication, supervision and regular monitoring on waste management. More details of pharmaceutical waste management should be added to the GPP criteria. Keywords: pharmaceutical waste; expired drug; waste management; community pharmacy; good pharmacy practice (GPP)