การใช้ยาปฏิชีวนะและยาปฏิชีวนะตกค้างในฟาร์มปลานิล: ข้อมูลเบื้องต้นในจังหวัดพะเยา ประเทศไทย Antibiotic Use and Antibiotic Residue in Nile Tilapia Farms: Preliminary Evidence in Phayao, Thailand

Abstract

บทคัดย่อ วัตถุประสงค์: เพื่อสำรวจความรู้และพฤติกรรมการใช้ยาปฏิชีวนะของเกษตรกรผู้เลี้ยงปลานิล และวิเคราะห์สารตกค้างของยาปฏิชีวนะในเนื้อปลาเบื้องต้น วิธีการศึกษา: ผู้วิจัยสัมภาษณ์เกษตรกรผู้เลี้ยงปลานิล 28 คนในอำเภอเมือง จังหวัดพะเยา ด้วยแบบสอบถามที่ได้รับการตรวจคุณภาพในเรื่องความรู้และพฤติกรรมการใช้ยาปฏิชีวนะของเกษตรกรผู้เลี้ยงปลานิล พร้อมทั้งใช้ชุดตรวจวิเคราะห์การตกค้างของยาปฏิชีวนะในเนื้อปลาในปลานิลจำนวน 15 ตัวอย่าง ผลการศึกษา: เกษตรกรมีความรู้เรื่องข้อบ่งใช้ในการใช้ยาปฏิชีวนะเพื่อการรักษาโรคในปลา แต่มีเกษตรกรที่อ่านเลขทะเบียนยาได้เพียงร้อยละ 42.86 ทราบวันหมดอายุของยาเพียงร้อยละ 32.14 และเข้าใจวิธีใช้ตามคำแนะนำบนฉลากได้อย่างถูกต้องเพียงร้อยละ50.00 เกษตรกรจำนวนมากไม่ทราบเรื่องยาปฏิชีวนะตกค้างในสิ่งแวดล้อม การดื้อยาปฏิชีวนะ และการติดเชื้อดื้อยาปฏิชีวนะ เกษตรกรบางรายไม่ใช้ยาตามฉลากหรือคำแนะนำของเจ้าหน้าที่และสัตวแพทย์ ทิ้งภาชนะบรรจุและกากเคมีไม่ถูกวิธี ทั้งนี้ ไม่พบยาปฏิชีวนะตกค้างในตัวอย่างเนื้อปลาจากฟาร์มทั้ง 15 ตัวอย่าง สรุป: เกษตรกรกลุ่มตัวอย่างในพื้นที่ ยังคงขาดความเข้าใจเกี่ยวกับการใช้ยาและให้ข้อมูลพฤติกรรมการใช้ยาที่ไม่เหมาะสมในการเลี้ยงปลานิล เพื่อลดปัญหาการดื้อยาในอนาคต จำเป็นต้องส่งเสริมการดำเนินการเพื่อให้ข้อมูลที่ถูกต้องแก่เกษตรกรเกี่ยวกับการใช้ยาปฏิชีวนะ คำสำคัญ: การใช้ยาปฏิชีวนะ; การดื้อยาปฏิชีวนะ; ยาปฏิชีวนะตกค้าง; ปลานิล; ไทย Abstract Objective: To determine knowledge and behavior of using antibiotics among tilapia farmers, in addition to a preliminary analysis of antibiotic residues in fish fillets. Methods: This study recruited 28 tilapia farmers in Muang district of Phayao Province, Thailand. The questionnaires on knowledge and self-reported practice were validated by experts. Antibiotic residues were quantified in 15 tilapia samples using a field test kit. Results: Farmers possessed general knowledge of the objectives of antibiotic applications. However, poor understanding existed. Only 42.86% and 32.14% of farmers could correctly identify drug registration numbers and expiration dates, respectively. Furthermore, 50% reported adhering to label instructions, suggesting a potential disconnect between knowledge and practice. A lack of awareness regarding environmental antibiotic residues, antibiotic resistance, and resistant infections was identified. Inappropriate drug use practices included the dose exceeding recommended dosages and improper disposal of medication containers and waste. No antibiotic residues were detected in the 15 samples of fish fillets. Conclusion: There was a knowledge deficit and potential misuse of antibiotics in tilapia farming practices. Interventions and educational initiatives promoting responsible antibiotic use and proper waste management are crucial to address knowledge gaps and ensure sustainable aquaculture practices. Keywords: antibiotic use; antibiotic resistance; antibiotic residue; Tilapia; Thailand