การเปลี่ยนผ่านรามัญนิกายจากรามัญประเทศสู่ธรรมยุติกนิกายในสยามประเทศ และจากธรรมยุติกนิกายในสยามประเทศสู่การฟื้นคืนรามัญนิกายในพม่าประเทศ

The Transition of Raman Nikaya from Ramannadesa in Siam and Dhammayut Nikaya in Siam to the Revitalization of Raman Ni

Abstract

           การสถาปนาธรรมยุติกนิกายในรามัญประเทศเมื่อปี พ.ศ. 2419 เป็นผลสืบเนื่องมาจากการสถาปนาธรรมยุติกนิกายในสยามประเทศในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อ พ.ศ. 2368 โดยมีพระอาจารย์ซาย รามัญนิกายเป็นแม่แบบ การเดินทางของรามัญนิกายในรูปของธรรมยุติกนิกายสู่รามัญประเทศภายใต้การปกครองของอังกฤษมีความสําคัญต่อชาวมอญในรามัญประเทศในฐานะเครื่องมือฟื้นฟูศิลปวัฒนธรรม ตลอดจนภาษาและพุทธศาสนาแบบมอญ ที่ถูกพม่ากลืนชาติภายหลังแพ้สงครามกรุงหงสาวดีครั้งสุดท้ายเมื่อปี พ.ศ. 2300 การศึกษาวิจัยนี้ เพื่อเติมเต็มประวัติศาสตร์การเดินทางของพุทธศาสนาเถรวาทแบบรามัญนิกายจากจุดตั้งต้นกระทั่งหยั่งรากลงในสยามประเทศตลอดจนทําาความเข้าใจสถานการณ์ทางด้านการเมืองและสังคมของทั้งสองประเทศ ณ ขณะเวลาที่เกิดธรรมยุติกนิกายในสยามประเทศ และปรากฏการณ์การเปลี่ยนผ่านของธรรมยุติกนิกายที่พาวัฒนธรรมมอญจากสยามประเทศย้อนกลับสู่รามัญประเทศโดยมหาเย็น หรือพระไตรสรณธัช (เย็นพุทธวําโส)พระมอญที่เกิดในสยาม เพื่อการฟื้นฟูรามัญนิกายที่เสื่อมถอยภายหลังอาณาจักรมอญล่มสลาย กระทั่งเติบโตแพร่หลายเป็น 1 ใน 9 นิกายหลักที่รัฐบาลเมียนมาให้การรับรองในปัจจุบันนอกจากนี้ยังพบว่าการธํารงอยู่และการแลกรับปรับเปลี่ยนแบบแผนทางพุทธศาสนาในสภาวะของการก้าวข้ามพรมแดนรัฐชาติอย่างมีพลวัตของไทยและเมียนมาแต่อดีตจนปัจจุบัน สะท้อนว่าพุทธศาสนานิกายเถรวาทเป็นแก่นแกนวัฒนธรรมร่วมรากเหง้าของผู้คนในภูมิภาค มีการปรับปรนเพื่อการรับใช้สังคมและการเมืองให้เข้ากับบริบทของวัฒนธรรมท้องถิ่นอย่างมีนัยสําคัญ