แนวทางการพัฒนาศูนย์สิ่งแวดล้อมศึกษาด้านการอนุรักษ์ภูมิปัญญาผึ้งสายพันธุ์ชันโรง ตำบลปัถวี อำเภอมะขาม จังหวัดจันทบุรี

Abstract

Development of Environmental Education Center for Local of Wisdom Stingless Bee Conversation in Pattawee Subdistrict Makham District, Chanthaburi Provice
 
Kiattipoom Jante, Soontaree Cheentam and Punnraphat Takolpuekdee
 
รับบทความ: 31 มีนาคม 2558; ยอมรับตีพิมพ์: 6 มิถุนายน 2558
 
บทคัดย่อ
การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาชนิด ลักษณะทางชีววิทยา ภูมิปัญญาการเพาะเลี้ยง การขยายพันธุ์ และการใช้ประโยชน์ผึ้งสายพันธุ์ชันโรง ตลอดจนแนวทางการพัฒนาศูนย์สิ่งแวดล้อมศึกษาด้านการอนุรักษ์ภูมิปัญญาผึ้งสายพันธุ์ชันโรง โดยใช้การวิจัยเชิงคุณภาพ เก็บข้อมูลจากการศึกษาเอกสาร การสัมภาษณ์เชิงลึกและการสนทนากลุ่มกับกลุ่มเป้าหมายจำนวน 21 คน ได้แก่ ปราชญ์ท้องถิ่น ผู้นำชุมชน และเกษตรกรผู้เพาะเลี้ยงผึ้งสายพันธุ์ชันโรงในชุมชน ผลการวิจัยพบว่า ผึ้งสายพันธุ์ชันโรงในพื้นที่ตำบลปัถวีมีจำนวนทั้งสิ้น 4 ชนิด ได้แก่ ชันโรงปากแตร (Lepidotrigona terminate Smith) ชันโรงขนเงิน (Tetragonula pagdeni Schwarz) ชันโรงขนเงินหลังลาย (Tetragonula  fuscobalteata Cameron) และชันโรงซุปเปอร์จิ๋ว (Hypotrigona klossi Schwarz) ภูมิปัญญาการเพาะเลี้ยงและการขยายพันธุ์ชันโรงต้องอาศัยหลักวิชาการเกี่ยวกับความรู้ทางชีววิทยา การดูแลรัง แหล่งอาหาร การแยกขยายพันธุ์ และข้อควรระวังในการเลี้ยงชันโรง ภูมิปัญญาการใช้ประโยชน์ชันโรง ได้แก่ การใช้เป็นแมลงผสมเกสร การใช้น้ำผึ้ง และการแปรรูปผลผลิตที่ได้จากเป็นสบู่ โลชันบำรุงผิว แชมพู ส่วนแนวทางการพัฒนาศูนย์สิ่งแวดล้อมศึกษาด้านการอนุรักษ์ภูมิปัญญาผึ้งสายพันธุ์ชันโรง พบว่า ต้องประกอบด้วยการสร้างภาคีเครือข่ายเพื่อการมีส่วนร่วม การจัดโครงสร้างการบริหารงาน การพัฒนาสำนักงานและฐานการเรียนรู้ และการจัดกลไกการประสานงาน ประชาสัมพันธ์ และงบประมาณ
คำสำคัญ: ศูนย์สิ่งแวดล้อมศึกษา  ภูมิปัญญาท้องถิ่น  ผึ้งสายพันธุ์ชันโรง
 
Abstract
The objective of this research to study the biological characteristics, wisdom of raising, breeding and utilizing stingless bees including the development guideline of environmental education center on conservation of local wisdom on stingless bees.  The qualitative research was used in this study, and the data were collected by participatory observation, in–depth interview, focus group discussion in a target group of 21 participants who were local philosophers, com-munity leaders, and others raising stingless bees in the local stingless bees breeder. The results showed that 4 species of stingless bees have been found in the Patawee subdistrict, i.e., Chanrong Paktra (Lepidotrigona terminate Smith), Chanrong Konngern (Tetragonula pagdeni Schwarz), Chanrong Konngern Lunglai (Tetragonula fuscobalteata Cameron), Chanrong Superchiew (Hypotrigona klossi Schwarz). The success of local wisdom of raising and breeding stingless bees have to use the academic knowledge of biology, lair supervision and expansion. The local wisdom of utilizing stingless bees was used them as pollinating insects, utilization from honey and transformation of the products received from stingless bee to produce soap, skin lotion, and shampoo. The ways to develop the educational environmental center on conservation of local wisdom on stingless bees were as follows: creating the network for participation; managing the administrative structures; setting up the Office of Knowledge Evidence; and rearranging the administrative mechanism, publication and budget.
Keywords: Environmental Education Center, Local Wisdom, Stingless bee