การศึกษาวิเคราะห์หลักพุทธธรรมที่ปรากฏบนจิตรกรรมฝาผนังในพระอุโบสถวัดทองธรรมชาติวรวิหาร (AN ANALYTICAL STUDY OF THE BUDDHA DHAMMA FOUND ON MURAL PAINTING IN THE UPOSATHA HALL AT WAT THONG THAMMACHAT WARAVIHARN)

Abstract

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาจิตรกรรมฝาผนังเชิงพุทธในสังคมไทย เพื่อศึกษาจิตรกรรมฝาผนังในพระอุโบสถวัดทองธรรมชาติวรวิหาร และเพื่อวิเคราะห์หลักพุทธธรรมที่ปรากฏบนจิตรกรรมฝาผนังในพระอุโบสถวัดทองธรรมชาติวรวิหาร ผลการวิจัยพบว่า จิตรกรรมฝาผนังเชิงพุทธในสังคมไทยเป็นศิลปะการเขียนภาพสีลงบนฝาผนังภายในโบสถ์วิหาร เขียนเรื่องราวทางพระพุทธศาสนา เล่าเรื่องพระพุทธประวัติ ชาดก ประวัติศาสตร์ และวัฒนธรรมประเพณีที่เกิดขึ้นจากการนับถือพระพุทธศาสนา ทำให้ประชาชนมีโอกาสได้ศึกษาเรียนรู้เรื่องราวจากภาพเขียนที่ปรากฏอยู่บนฝาผนัง การได้เห็นจิตรกรรมฝาผนังอันงดงามน่าเลื่อมใสจะนำผู้ชมเข้าไปสนใจในรายละเอียด ซึ่งสิ่งนั้น คือ พระธรรมของพระพุทธเจ้าและเมื่อรู้พระธรรมดีแล้วผู้ชมก็จะข้ามพ้นจากความยึดติดในความงามของภาพเพียงอย่างเดียว ดังนั้นจิตรกรรมฝาผนังเชิงพุทธจึงถือเป็นศิลปะที่เชิดชูและจรรโลงพระพุทธศาสนาอย่างแท้จริงจิตรกรรมฝาผนังในพระอุโบสถวัดทองธรรมชาติวรวิหารเป็นจิตรกรรมไทยแบบประเพณีที่เขียนขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 3 และยังคงรักษาแบบแผนการเขียนภาพสมัยอยุธยาตอนปลายไว้ โดยผนังด้านหลังพระประธานเขียนเรื่องไตรภูมิโลกสัณฐาน ผนังด้านหน้าเขียนเรื่องมารผจญ ผนังด้านข้างส่วนบนเขียนภาพเทพชุมนุมประทับนั่งเรียง 3 แถว ถัดขึ้นไปเป็นภาพคนธรรพ์และส่วนล่างเขียนเรื่องพระพุทธประวัติ โดยด้านซ้ายเขียนประวัติช่วงก่อนการตรัสรู้ และด้านขวาเขียนช่วงตรัสรู้แล้วเผยแผ่พระพุทธศาสนา จนเสด็จดับขันธปรินิพพานและหลังจากนั้นไป 218 ปี การวางตำแหน่งจิตรกรรมมีความสัมพันธ์สอดคล้องกับพระประธานเป็นลักษณะเชิงสัญลักษณ์ว่า พระพุทธเจ้าทรงตัดสินใจหันหลังให้ความสุขบนโลกและบนสวรรค์ โดยทรงตั้งพระทัยเด็ดเดี่ยวที่จะแสวงหาทางหลุดพ้นจากความทุกข์ทั้งปวง เมื่อเหล่าเทพบนสวรรค์ทราบถึงการตรัสรู้ของพระพุทธองค์ ต่างมาชุมนุมเพื่อแสดงความยินดีเมื่อวิเคราะห์หลักพุทธธรรมที่ปรากฏบนจิตรกรรมฝาผนังในพระอุโบสถวัดทองธรรมชาติวรวิหารพบว่า จิตรกรรมแต่ละภาพมีหลักพุทธธรรมแฝงอยู่ในเรื่องเกี่ยวกับการดำเนินชีวิต ความเป็นจริงของโลก ความถูกต้องและความดีงามของมนุษย์ ซึ่งหลักพุทธธรรมเหล่านี้ เช่น หลักปัญญาจากภาพพระพุทธเจ้าพบเทวทูตทั้ง 4 หลักการดับกิเลสจากภาพมารผจญ และหลักความไม่ประมาทจากภาพเสด็จดับขันธปรินิพพาน เป็นต้น จะเป็นแสงส่องทางที่จะนำพาผู้ปฏิบัติไปพบกับชีวิตที่สะอาด สว่าง และสงบคำสำคัญ: หลักพุทธธรรมที่ปรากฏบนจิตรกรรมฝาผนัง จิตรกรรมฝาผนัง จิตรกรรมฝาผนังเชิงพุทธThis thesis aims to study the Buddhist mural painting in the Thai society, to study the mural painting in the Uposatha Hall at Wat Thong Thammachat Waraviharn and to analyze the Buddha dhammas found on the mural painting in the Uposatha Hall at Wat Thong Thammachat Waraviharn.For the research, it is found that the Buddhist mural painting in the Thai society is the art of color painting on wall inside the Uposatha Hall. The mural painting is about Buddhism, Buddha biography, the stories of the Buddha’s previous lives, history, culture and traditions arising from believing in Buddhism. The mural painting causes the people to have the opportunity to learn the story of the painting wall. To see the beautiful mural painting will cause the people to have attention in detail. Such painting is of the Buddha’s dhamma. When the people know the dhamma, they will not be attached to the beauty of the image only. So, the Buddhist mural painting is a kind of art to praise and to keep Buddhism for its continuation.The mural painting in the Uposatha Hall at Wat Thong Thammachat Waraviharn is a Thai tradition of painting that was written in the reign of King Rama 3 of Rattanakosin period and still maintains a pattern of drawing tradition of the late Ayutthaya period. On the wall at the back of the Buddha Image, there is the painting of the Three Planes of Existence. On the wall in the front part, there is a painting of the Evil One. On the upper part of sidewall, there are three rows of the deities. At the higher portion, there are the pictures of the heavenly musician and at the lower part, there is the Buddha’s biography. On the left side, there is the picture of the Buddha before His enlightenment. On the right side, there is the Buddha’s picture of His enlightenment and His spreading of Buddhism up to passing away and 218 years after that. The arrangement of the pictures is consistent association with the Buddha Image is symbolize that the Buddha decided to turn His back to the heavenly and worldly happiness with determinate mind to search the way to be free from suffering. When the deities in the heaven know about the Buddha’s enlightenment, they came down to the human world to express their delight to Buddha.From the study of the mural painting in the Uposatha Hall at Wat Thong Thammachat Waraviharn, it is found that each painting is of the doctrinal principles about the way of live, the world as it realy is, the righteousness and human goodness. Thus the Buddhist Doctrine appearing in the said paintings i.e. the principles of intelligence from the painting of Buddha’s encountering with the four messengers, the extinguishing of the defilements from the Mara subduing painting, and the principle of non carelessness from the painting of the Buddha’s death will lead the practitioners to the clean, clear and peaceful lives.Keywords:  The Buddha dhamma found on mural painting, Mural painting, The Buddhist mural painting