การพัฒนาแบบจำลองความสัมพันธ์เชิงสาเหตุของปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อความร่วมมือห่วงโซ่อุปทานของวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อมไทย (DEVELOP A CAUSAL RELATIONSHIP MODEL OF FACTORS AFFECTING SUPPLY CHAIN COLLABORATION IN THAI SMES)

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ คือ 1) เพื่อกำหนดปัจจัยสำคัญที่มีผลต่อความร่วมมือห่วงโซ่อุปทานของวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อมไทย และ 2) เพื่อทดสอบความสัมพันธ์เชิงสาเหตุในรูปแบบสมการเชิงโครงสร้างของความร่วมมือห่วงโซ่อุปทานของวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อมไทย โดยใช้หน่วยการวิเคราะห์ระดับองค์การ และแบ่งระเบียบวิธีวิจัยออกเป็น 3 ขั้นตอน คือ (1) การทบทวนวรรณกรรมเพื่อสังเคราะห์ผลการวิจัยที่ผ่านมาและกำหนดคำถามที่ใช้ในการสัมภาษณ์ (2) การศึกษาเชิงคุณภาพโดยการสัมภาษณ์เชิงลึกกับผู้ประกอบการวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อมชั้นนำในประเทศไทย จำนวน 48 คน ที่ได้รับการคัดเลือกโดยการสุ่มตัวอย่างแบบเจาะจงและนำเสนอกรอบแนวคิดงานวิจัยโดยใช้ซอฟต์แวร์เชิงคุณภาพโปรแกรม ATLAS.ti 8.0 (3) การศึกษาเชิงปริมาณของแบบจำลองโดยใช้การสำรวจกับผู้ประกอบการวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อมทั่วประเทศไทยโดยการพัฒนาแบบสอบถาม และดำเนินการส่งให้กับผู้ประกอบการวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม ผู้วิจัยได้รับแบบสอบถามกลับ จำนวน 309 ชุด มีอัตราการตอบกลับอยู่ที่ร้อยละ 59.43 โดยผู้วิจัยใช้เทคนิคการวิเคราะห์เส้นทางเพื่อวิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณจากการสัมภาษณ์เชิงลึกพบว่า มี 2 ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับความร่วมมือห่วงโซ่อุปทาน คือ 1) ปัจจัยภายนอก เช่น การสนับสนุนจากภายนอก การแข่งขันในตลาด และความมุ่งมั่น และ 2) ปัจจัยภายในเช่น การสนับสนุนจากฝ่ายบริหาร การจัดการสินค้าคงคลัง สมรรถนะ และความไว้วางใจ ส่วนการวิจัยเชิงปริมาณแสดงผลการศึกษาที่มีอิทธิพลต่อความร่วมมือห่วงโซ่อุปทานของวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อมไทย ประกอบด้วยอิทธิพลทางตรง มี 2 ตัวแปร คือ 1) การจัดการสินค้าคงคลัง และ 2) ความมุ่งมั่น ส่วนอิทธิพลทางอ้อม มี 4 ตัวแปร คือ 1) การแข่งขันในตลาด 2) การสนับสนุนจากฝ่ายบริหาร 3) การสนับสนุนจากภายนอก และ 4) ความไว้วางใจ โดยแบบจำลองความสัมพันธ์เชิงสาเหตุของปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อความร่วมมือห่วงโซ่อุปทานของวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อมไทยสอดคล้องกับข้อมูลเชิงประจักษ์ และตัวแปรเหล่านี้สามารถอธิบายความแปรปรวนของความร่วมมือห่วงโซ่อุปทานของวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อมไทยได้ที่ร้อยละ 28คำสำคัญ: ความร่วมมือห่วงโซ่อุปทาน  วิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อมไทย  การพัฒนาแบบจำลองความสัมพันธ์เชิงสาเหตุThe objectives of the study were 1) to determine the critical factors that affect supply chain collaboration for SMEs in Thailand, and 2) to test the causal relations in a structural equation model for the supply chain collaboration framework. The unit of analysis was at the organizational level. The methodology was divided into 3 steps: (1) A literature review was undertaken to synthesize past findings and determine the interview questions for exploration; (2) qualitative study using in-depth interviewing with 48 leading SMEs in Thailand who were selected by purposive sampling and then presenting the proposed research model by using the qualitative software, ATLAS.ti 8.0 program; (3) quantitative study which tested the generalization of the model using a survey with entrepreneurs in SMEs all over Thailand. The questionnaire was constructed and mailed to SME entrepreneurs. The response of SME entrepreneurs was from 309 SMEs, and the response rate was 59.43%. The path analysis technique was intentionally used to analyze these complicated data.The in-depth interviews revealed that 2 factor groups were related to supply chain collaboration: 1) external factors: external support, market competition, and commitment; and 2) internal factors: management support, inventory management, capability, and trust. For quantitative research, the results were practical models for Thai SMEs. The critical factors that directly influenced the supply chain collaboration in the Thai SMEs were composed of 2 independent variables: 1) inventory management; and 2) commitment. The factors that indirectly influenced the supply chain collaboration in the Thai SMEs were composed of 4 independent variables: 1) market competition; 2) management support; 3) external support and 4) trust. Finally, the causal model of factors affecting supply chain collaboration in Thai SMEs fit the empirical data. These variables could describe the variability of supply chain collaboration in Thai SMEs at 28.0 percent.Keywords: Supply Chain Collaboration, Thai SMEs, Develop a Causal Relationship Model