In vitro propagation of Hedychium coccineum Buch.-Ham. ex Sm. and Hedychium ellipticum Buch.-Ham. ex Sm.

Abstract

การขยายพันธุ์ต้นข่าไฟ (Hedychium coccineum Buch.-Ham. ex Sm.) และ ต้นตาเหินไหว (Hedychium ellipticum Buch.-Ham. ex Sm.) ในหลอดทดลอง ต้นข่าไฟ (Hedychium coccineum Buch.-Ham. ex Sm.) และต้นตาเหินไหว (Hedychium ellipticum Buch.-Ham. ex Sm.) เป็นพืชวงศ์ขิงที่มีลักษณะดอกสวยงามและมีศักยภาพสูงในการนามาใช้เป็นพืชประดับชนิดใหม่ หากแต่การนามาใช้เป็นพืชเศรษฐกิจได้นั้นจาเป็นต้องมีปริมาณต้นที่เพียงพอ ดังนั้นการศึกษานี้จึงเสนอวิธีการขยายพันธุ์พืชทั้งสองชนิดนี้โดยการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อพืช โดยเริ่มจากนาเมล็ดมาฟอกฆ่าเชื้อผิวด้วยสารละลายคลอ-ร็อกซ์ ก่อนนาไปเพาะบนอาหารสังเคราะห์สูตร Murashige และ Skoog (MS) จากนั้นเลือกยอดใหม่ปลอดเชื้อที่มีความสูง 5-6 เซนติเมตร มาตัดให้เหลือส่วนโคนลาต้นสูง 1.5 เซนติเมตร และนาไปเลี้ยงบนอาหารสังเคราะห์สูตร MS ที่มีเบนซิลอะดีนิน (N6-benzyladenine: BA) เข้มข้น 0 1 2 4 และ 8 มิลลิกรัม/ลิตร เมื่อเลี้ยงชิ้นพืชบนอาหารสูตรดังกล่าวจนครบ 8 สัปดาห์ พบว่าส่วนโคนลาต้นของต้นข่าไฟซึ่งเลี้ยงบนอาหารสังเคราะห์สูตร MS ที่มี BA เข้มข้น 1 มิลลิกรัม/ลิตร มีการตอบสนองดีที่สุด โดยพบ 5.00+0.30 ยอด/ชิ้นพืช และ 10.00+0.39 ราก/ชิ้นพืช ซึ่งยอดและรากใหม่มีความยาว 3.34+0.11 และ 5.96+0.54 เซนติเมตร ตามลาดับ สาหรับในต้นตาเหินไหวพบว่าชิ้นพืชมีการตอบสนองที่ดีที่สุดเมื่อเลี้ยงบนอาหารสังเคราะห์สูตร MS ที่มี BA เข้มข้น 2 มิลลิกรัม/ลิตร ซึ่งในอาหารสูตรนี้สามารถชักนาให้เกิดยอดได้ 3.30+0.42 ยอด/ชิ้นพืช โดยยอดใหม่สูง 4.76+0.50 เซนติเมตร มีรากเกิดขึ้นจานวน 5.50+0.37 ราก/ชิ้นพืช และรากใหม่ยาว 5.84+0.54 เซนติเมตร จากผลการทดลองที่พบว่าชิ้นพืชเจริญให้ยอดและรากใหม่ไปพร้อมกันในอาหารสูตรเดียวกัน ดังนั้นจึงเป็นการช่วยลดค่าใช้จ่ายและเวลาสาหรับกระบวนการชักนาให้เกิดรากและการผลิตต้นพืชในหลอดทดลอง ผลที่ได้จากการศึกษานี้สามารถนาไปประยุกต์ใช้ในการขยายพันธุ์ต้นข่าไฟและต้นตาเหินไหวในระดับอุตสาหกรรมได้ ซึ่งจะเป็นการส่งเสริมพืชทั้งสองชนิดนี้ให้เป็นพืชประดับเชิงเศรษฐกิจชนิดใหม่ของประเทศไทยต่อไป