การสำรวจสมุนไพรรักษาโรคริดสีดวง: กรณีศึกษาหนังสือบุดขาวของหมอรุ่ง ชูมณี อำเภอฉวาง จงั หวดั นครศรีธรรมราช A Survey of Materia Medica for Rid-Si-Duang Healing: A Case Study of Rung Chumanee’s Bud Khao Book, Nakhon Si Thammarat Province, Thailand

Abstract

บทคัดย่อ วัตถุประสงค์: การวิจัยเชิงพรรณนานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อสำรวจพืชสมุนไพร ที่ใช้ รักษาโรคริดสีดวง จากหนังสือบุดขาวของหมอรุ่ง ชูมณี อำเภอฉวาง จังหวัด นครศรีธรรมราช วิธีการศึกษา: คัดเลือกหนังสือบุดขาวจำนวน 1 เล่ม ปริวรรต จากการเขียนตามวิธีภาษาไทยพื้นบ้านภาคใต้เป็นการเขียนตามวิธีภาษาไทยแบบ ทางการ ตรวจสอบความถูกต้องโดยผู้เชี่ยวชาญด้านภาษาศาสตร์และลงพื้นที่จริง เพื่อสัมภาษณ์หมอพื้นบ้านและสอบถามเกี่ยวกับพืชสมุนไพรที่ไม่รู้จักในหนังสือ บุดขาว วิเคราะห์ข้อมูลด้วยการตีความ ผลการศึกษา: พบตำรับยาสมุนไพร จำนวน 146 ตำรับ พบสมุนไพร 168 ชนิดที่ใช้ในการรักษาโรคริดสีดวง สมุนไพร ที่ถูกนำมาใช้มากที่สุด 10 อันดับแรกในหนังสือบุดขาวได้แก่ ขิง พริก มะนาว ดองดึง น้ำผึ้งรวง กระเทียม เจตมูลเพลิงแดง ขมิ้นอ้อย ดีปลี กลอย ผลจันทน์ และ สุรา สมุนไพรทัง้ 10 อันดับ สามารถใช้ในการรักษาโรคริดสีดวงประเภทต่าง ๆ ได้ 10 กลุ่ม จากการศึกษาฤทธิท์ างเภสัชวิทยาของสมุนไพรทั้ง 10 อันดับกับ สรรพคุณที่ปรากฏในหนังสือบุดขาว พบว่ามีความสอดคล้องกัน อย่างไรก็ตาม ยัง มีสมุนไพรบางชนิดในตำรับที่ยังไม่มีการศึกษาฤทธิท์ างเภสัชวิทยาที่สอดคล้องกัน ดังนั้นจึงควรศึกษาสมุนไพรเหล่านี้ต่อไปเพื่อช่วยยืนยันการใช้แบบพื้นบ้าน สรุป: จากการปริวรรตหนังสือบุดขาวครัง้ นี้ สามารถนำข้อมูลที่ได้เพื่อพัฒนาองค์ความรู้ ด้านการรักษาโรคริดสีดวงด้วยการแพทย์แผนไทยต่อไป คำสำคัญ: ตำรับสมุนไพร, ริดสีดวง, หนังสือบุดขาว, หมอรุ่ง ชูมณี, อำเภอฉวาง, จังหวัดนครศรีธรรมราช Abstract Objective: To explore the medicinal plants used to treat Rid-Si-Duang from Bud Khao book belonging to Rung Chumanee, a folk healer from Chawang district, Nakhon Si Thammarat Province, Thailand. Method: One Bud Khao book was selected. Transformation from southern Thai writings to official Thai writing was performed. Transformation accuracy was checked by a language expert. Later, folk healers in Nakhon Si Thammarat province were interviewed and consulted to obtain about unknown medicinal plants recorded in Bud Khao book. Analysis was carried out by data interpretation. Results: It was found that 146 remedies were recorded. A total of 168 materia medica were used to treat Rid-Si-Duang. The top 10 used materials in Bud Khao book included Zingiber officinale Roscoe., Capsicum frutescens L., Citrus aurantifolia (Christm.) Swingle., Gloriosa superba L., honey, Allium sativum L., Plumbago indica L., Curcuma zedoaria (Berg) Roscoe., Piper chaba Hunt., Dioscorea hispida Dennst., Myristica fragrans Houtt. and alcohol. All top 10 materials could be used to treat 10 types of of Rid-Si-Duang. Pharmacological activities of the10 most mentioned herbs were consistent with reported pharmacologic actions. Conclusion: The transformation of Bud Khao book could be basic information for developing herbal remedies for treating Rid-Si-Duang. Keywords: herbal remedies, Rid-Si-Duang, Bud Khao book, Rung Chumanee, Chawang district, Nakhon Si Thammarat Province so-han�|ot�O H BrowalliaNew-Bold'>จากการปริวรรตหนังสือบุดขาวครัง้ นี้ สามารถนำข้อมูลที่ได้เพื่อพัฒนาองค์ความรู้  ด้านการรักษาโรคริดสีดวงด้วยการแพทย์แผนไทยต่อไป คำสำคัญ: ตำรับสมุนไพร, ริดสีดวง, หนังสือบุดขาว, หมอรุ่ง ชูมณี, อำเภอฉวาง, จังหวัดนครศรีธรรมราช