สเต็มเซลล์: ความก้าวหน้าทางแนวคิดและการประยุกต์ใช้

Abstract

บทคัดย่อสเต็มเซลล์หรือเซลล์ต้นกำเนิด คือเซลล์ที่มีคุณสมบัติแบ่งเซลล์ได้อย่างต่อเนื่อง โดยเซลล์ใหม่ที่เกิดขึ้นยังไม่จำเพาะทั้งรูปร่างและหน้าที่ ซึ่งทำให้สเต็มเซลล์และโพรจินิเตอร์เซลล์มีความแตกต่างกัน แหล่งที่มาหลักของสเต็มเซลล์คือตัวอ่อนของมนุษย์ ทารกในครรภ์หรือเพิ่งคลอด ร่างกายที่เจริญวัยเต็มที่ หรือจากการปรับแต่งยีนของเซลล์ที่เจริญวัยเต็มที่ สเต็มเซลล์แต่ละชนิดมีโปรตีนจำเพาะที่อยู่บริเวณผิวเซลล์ต่างกัน จึงสามารถใช้เป็นตัวบ่งชี้เพื่อแยกสเต็มเซลล์ออกจากเซลล์ชนิดอื่นได้ นอกจากนี้ พบว่าสเต็มเซลล์ถูกรักษาหรือเปลี่ยนแปลงคุณสมบัติของการเป็นสเต็มเซลล์โดยการทำงานร่วมกันของสองปัจจัย คือ โมเลกุลสัญญาณภายในสเต็มเซลล์ และโมเลกุลสัญญาณที่มาจากบริเวณหรือบ้านที่สเต็มเซลล์อยู่ ปัจจุบันสเต็มเซลล์ได้รับความสนใจนำมารักษาโรคในมนุษย์เป็นอย่างมาก เช่น นำมาใช้รักษาโรคเลือดซึ่งขณะนี้ถือเป็นการรักษามาตรฐานเพียงอย่างเดียว ส่วนการรักษาในโรคอื่น ๆ เช่น โรคกระจกตา โรคหัวใจ โรคข้อและกระดูกโรคเบาหวาน และโรคทางระบบประสาท เป็นต้น ยังอยู่ในระยะศึกษาวิจัยทั้งในหลอดทดลอง สัตว์ทดลองและระดับคลินิก ซึ่งการศึกษาระดับคลินิกนี้ส่วนใหญ่อยู่ในระยะรวบรวมอาสาสมัครหรือระยะที่ 1คำสำคัญ: สเต็มเซลล์, stem cells, cell therapy, stem cell niche, marker of stem cell, applicationsไทยเภสัชศาสตร์และวิทยาการสุขภาพ 2553;5(4):350-362§