ผลของโครงการโรคเบาหวานระยะสงบต่อระดับน้ำตาลในเลือดและดัชนีมวลกาย ในคนไข้เบาหวานชนิดที่ 2 ของโรงพยาบาลบ้านนาและโรงพยาบาลองครักษ์ จ.นครนายก Effects of DM Remission Program on Blood Glucose Control and Body Mass Index in Type 2 Diabetes Patients at Banna Hospital and Ongkharak Hospital, Nakhonnayok Province, Thailand

Abstract

บทคัดย่อ วัตถุประสงค์: เปรียบเทียบค่าระดับน้ำตาลปลายนิ้ว (capillary plasma glucose; CPG) โดยวิธี DTX, ระดับน้ำตาลในเลือดสะสม (HbA1c) กับค่าดัชนีมวลกาย (body mass index; BMI) ก่อนและหลังเข้าร่วมโครงการโรคเบาหวานระยะสงบ (DM Remission) และทดสอบความสัมพันธ์ของ CPG และ HbA1c กับ BMI วิธีการศึกษา: การศึกษากึ่งทดลองแบบกลุ่มเดียวทดสอบก่อน-หลัง กลุ่มตัวอย่างเป็นผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 จำนวน 352 คน ที่ รพ.บ้านนาและรพ.องครักษ์ (n = 302 และ 50 คน ตามลำดับ) มีการเรียนรู้และฝึกปฏิบัติปรับเปลี่ยนพฤติกรรม 3 ครั้ง คือ ที่ 0, 1 และ 3 เดือน เปรียบเทียบค่า CPG, HbA1c และ BMI ก่อนและหลังโครงการด้วยสถิติ paired t-test และทดสอบความสัมพันธ์ระหว่าง CPG และ HbA1c กับตัวแปรต้นคือ BMI ที่หลังการทดลองด้วยการวิเคราะห์ความถดถอยเชิงเส้นตรง ผลการศึกษา: หลังโครงการ ค่า CPG ลดจาก 144.23 เป็น 139.90 มก./ดล (P-value = 0.035) และ HbA1c ลดจาก 8.11% เป็น 7.06% (P-value < 0.001) ส่วนค่า BMI ลดจาก 27.43 เป็น 26.87 mg/m2, P-value < 0.001) เมื่อพิจารณาแยกโรงพยาบาล พบว่ามีนัยสำคัญทางสถิติคือที่ รพ.บ้านนา HbA1c ลดจาก 7.90% เป็น 7.04% (P-value < 0.001) และ BMI ลดจาก 27.33 เป็น 26.71 mg/m2 (P-value < 0.001) ส่วน รพ.องครักษ์ CPG ลดจาก 147.10 เป็น 135.22 mg/dl (P-value = 0.0345) และ HbA1c ลดจาก 9.38% เป็น 7.14% (P-value < 0.0014) หลังโครงการ BMI สัมพันธ์ทางบวกกับ HbA1c (r = 0.118; β = 0.12, P-value 0.027) สรุป: โครงการ DM Remission 3 เดือนลด HbA1c และ BMI ได้ และ HbA1c สัมพันธ์ทางบวกกับ BMI ซึ่งสะท้อนประสิทธิผลของการปรับพฤติกรรมในการควบคุมระดับน้ำตาลและภาวะเมตาบอลิกของผู้ป่วยเบาหวาน คำสำคัญ: เบาหวานชนิดที่ 2; การควบคุมระดับน้ำตาลในเลือด: การปรับพฤติกรรม; โรคเบาหวานระยะสงบ   Abstract Objective: To compare capillary plasma glucose (CPG) measured by CPG, HbA1c and BMI before and after the DM Remission program and examine the associations of CPG and HbA1 with BMI in type 2 diabetes patients. Methods: This quasi-experimental study use the one-group pretest-posttest design. Participants were 352 type 2 diabetes patients at Banna Hospital and Ongkharak Hospital, Nakhonnayok province, Thailand (n = 302 and 50, respectively) participating in the behavioral modification learning and training with 3 sessions (i.e., at 0, 1 and 3 months). Mean values of CPG, HbA1c and BMI before and after the program were compared using paired t test. Associations of CPG and HbA1c with BMI as the independent variable were tested with linear regression analysis. Results: After the program, CPG decreased from 144.23 to 139.90 mg/dl (P-value = 0.035) and HbA1c decreased from 8.11% to 7.06% (P-value < 0.001); while BMI decreased from 27.43 to 26.87 mg/m2 (P-value < 0.001). Regarding the two hospitals, significant decreases were found in Banna Hospital for HbA1c (from 7.90% to 7.04%, P-value < 0.001) and BMI (from 27.33 to 26.71 mg/m2, P-value < 0.001), and in Ongkharak Hospital for CPG (from 147.10 to 135.22 mg/dl, P-value = 0.0345) and HbA1c (from 9.38% to 7.14%, P-value < 0.0014). At the end of the program, BMI was significantly positively associated with HbA1c both with correlation (r = 0.118, β = 0.12, P-value 0.027). Conclusion: The 3-month DM Remission program decreased HbA1c and BMI.  HbA1c was positively associated with BMI indicating the effectiveness of this behavioral modification program to control blood glucose and metabolism of type 2 diabetes patients. Keywords: type 2 diabetes patients; blood glucose control; behavioral modification; diabetes remission; DM remission program