อิริโนทีแคน ในมุมมองเภสัชพันธุศาสตร์ Irinotecan: Pharmacogenetic Perspective

Abstract

อิริโนทีแคนเป็นยาเคมีบำบัดที่ใช้ในการรักษามะเร็งหลายชนิด ได้แก่ มะเร็งลำไส้ใหญ่และทวารหนัก มะเร็งปอด มะเร็งตับอ่อน ยามีลักษณะเป็น prodrug ที่ต้องผ่านกระบวนการไฮโดรไลซิสล์ (hydrolysis) เป็น 7-ethyl-10-hydroxy-camptothecin (SN-38) ซึ่งเป็นสารที่มีฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา และถูกเปลี่ยนแปลงผ่านกระบวนการ glucuronidation ซึ่งจะถูกกำจัดออกจากร่างกายผ่านทางน้ำดีเป็นหลัก ยาออกฤทธิ์โดยการยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ topoisomerase I ผลข้างเคียงที่สำคัญคืออาการท้องเสียถ่ายเหลวและภาวะเม็ดเลือดขาวต่ำ ด้วยภาวะพหุสัณฐานทางพันธุกรรมของกลุ่มยีนที่เกี่ยวข้องกับเภสัชจลนศาสตร์ของยา เช่น SLCO1B1, UGT1A, CYP3A และ ABC ส่งผลให้การตอบสนองต่อยาและอาการไม่พึงประสงค์ของผู้ป่วยแต่ละรายแตกต่างกัน โดยเฉพาะอย่างยิ่ง UGT1A1*28 และ UGT1A1*6 ซึ่งส่งผลให้อาการท้องเสียถ่ายเหลวและภาวะเม็ดเลือดขาวต่ำเกิดได้มากขึ้น ดังนั้นการตรวจคัดกรองทางพันธุศาสตร์จึงมีความสำคัญ ทั้งนี้จะต้องคำนึงถึงค่าใช้จ่ายและประสิทธิผลในการตรวจคัดกรอง บทความนี้จึงมีวัตถุประสงค์ในการทบทวนวรรณกรรมที่เกี่ยวข้องกับยาอิริโนทีแคนในมุมมองด้านเภสัชพันธุศาสตร์ เพื่อให้บุคลากรทางการแพทย์นำไปประยุกต์ใช้ในการดูแลผู้ป่วยที่ได้รับยาอิริโนทีแคนได้อย่างเหมาะสม คำสำคัญ: อิริโนทีแคน, เภสัชพันธุศาสตร์, พหุสัณฐานIrinotecan is a chemotherapeutic drug used in many cancers, including colorectal cancer, lung cancer, and pancreatic cancer. It is a prodrug that is hydrolyzed into 7-ethyl-10-hydroxy-camptothecin (SN-38), an active metabolite, which is further metabolized by glucuronidation and excreted mainly into the biliary system. Its primary mechanism is inhibiting topoisomerase I. There are many adverse effects including diarrhea and neutropenia. There are many genetic polymorphisms of enzymes and transporters involved in pharmacokinetics of irinotecan such as SLCO1B1, UGT1A, CYP3A, and ABC, leading to individual variability in drug efficacy and adverse effects. It is known that UGT1A1*28 and UGT1A1*6 polymorphisms could increase risk of diarrhea and neutropenia. Thus, pharmacogenetics screening test may be necessary for patients receiving irinotecan. However, cost-effectiveness should also be considered. This article aims to present a review of the scientific literature on genetic polymorphisms associated with pharmacologic profile of irinotecan for healthcare personnel applications. Keywords: irinotecan, pharmacogenetics, polymorphism