จิตรกรรมฝาผนังพุทธอุโบสถอีสานในบริบทสังคมวัฒนธรรม ท้องถิ่นสมัยประเทศสยาม

Abstract

จิตรกรรมฝาผนังพุทธอุโบสถอีสานในบริบทสังคมวัฒนธรรม ท้องถิ่นสมัยประเทศสยาม Murals in Buddhist Temples of Isan in the Local Social Cultural Context of Siam Nation Stateบทคัดย่อ“จิตรกรรมฝาผนังพุทธอุโบสถอีสานในบริบท สังคมวัฒนธรรมท้องถิ่นสมัยประเทศสยาม” เป็น งานวิจัยเชิงคุณภาพ ศึกษาจิตรกรรมฝาผนังอุโบสถ แบบดั้งเดิมในภาคอีสาน ที่ถูกเขียนขึ้นในระยะที่ไทยใช้ นามว่า “ประเทศสยาม” 4 มีวัตถุประสงค์วิจัย 3 ข้อ คือ 1) ศึกษาสังคมวัฒนธรรม ท้องถิ่นภาค ตะวันออกเฉียงเหนือสมัยประเทศสยาม ในฐานะปัจจัย ที ่ส่งผลต่อจิตรกรรมฝาผนังพุทธอุโบสถอีสาน 2) ศึกษาจิตรกรรมฝาผนังพุทธอุโบสถอีสานสมัยประเทศ สยาม ในมิติสัมพันธ์กับบริบทสังคมวัฒนธรรมท้องถิ่น 5 กลุ่มพื้นที่สังคมวัฒนธรรม และ 3) วิเคราะห์ ลักษณะรูปแบบศิลปะและกระบวนการสร้างสรรค์ จิตรกรรมฝาผนังพุทธอุโบสถอีสานสมัยประเทศสยาม เก็บข้อมูลหลักด้วยการทำงานสนาม วิเคราะห์ข้อมูล ด้วยแนวคิดอัตลักษณ์วัฒนธรรม นำเสนอวิจัยด้วยการ พรรณนาวิเคราะห์ ผลการวิจัยพบว่า 1.ลักษณะสังคมท้องถิ่นอีสานสมัยประเทศ สยาม มีความสัมพันธ์ทางวัฒนธรรมกับวัฒนธรรมลาว ล้านช้าง แต่มีความสัมพันธ์ทางการเมืองการปกครอง ในฐานะส่วนหนึ่งของประเทศสยาม โครงสร้างข้างต้น ได้ส่งผลต่อลักษณะรูปแบบ และกระบวนการ สร้างสรรค์จิตรกรรมฝาผนังอีสาน 2. จิตรกรรมฝาผนังอีสานมี 2 รูปแบบสำคัญ คือ 2.1 แบบพื้นบ้านลาวอีสาน เป็นจิตรกรรม กลุ่มใหญ่ กระจายอยู่ทุกกลุ่มสังคมลาวอีสาน 2.2 รูปแบบจิตรกรรมไทยป ระเพณี รัตนโกสินทร์ มี 3 ลักษณะ คือ 1) จิตรกรรมไทย ประเพณีฝีมือช่างเขียนอาชีพ 2) จิตรกรรมไทย ประเพณีแบบลาวอีสาน และ 3) จิตรกรรมไทย ประเพณีบางส่วน ที ่ถูกช ่างเขียนอีสานเลือกคัดลอก นำมาแทรกลงในบางส่วนของภาพเขียนแบบพื้นบ้านลาว อีสาน 3. ลักษณะรูปแบบและกระบวนการ สร้างสรรค์จิตรกรรมฝาผนังพุทธอุโบสถอีสาน สะท้อน สังคมท้องถิ่นอีสานในสมัยอดีต ทั้งในมิติอัตลักษณ์ วัฒนธรรมชุมชนท้องถิ่น และมิติสัมพันธ์กับอำนาจการ ปกครอง และความทันสมัยจากกรุงเทพฯ ที่แผ ่เข้าสู่ ภาคอีสาน ตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 5 เป็นต้นมา ดังนั้น จิตรกรรมฝาผนังพุทธอุโบสถดั้งเดิม อีสาน จึงเป็นประวัติศาสตร์ความคิด จักรวาลทัศน์ และประวัติศาสตร์ชุมชนในสังคมวัฒนธรรมท้องถิ่น และชุมชนท้องถิ่นอีสานในมิติสัมพันธ์กับสังคมภายนอก ทั้งในระดับรัฐสยามและรัฐชาติข้างเคียงคำสำคัญ : จิตรกรรมฝาผนังพุทธอุโบสถ / อัตลักษณ์ สังคมวัฒนธรรมAbstractMurals in Buddhist temples of Isan in the local social cultural context of Siam nation state” is qualitative research, which emphasizes the study of original murals in the Isan region that were painted in the period of Siam nation state. The study has three purposes which are 1) to study local cultural society of the North-eastern region in the period of Siam nation state. 2) to study the mural of Isan Buddhist temples of Siam nation state in relation to the context of local cultural society through the five groups of local cultural society. 3) to analyse the mural style and the process of creating the mural of Isan Buddhist temple of Siam nation state. Researcher collects main data with field work, data analysis with the cultural identity concept and has research presentation with descriptive analysis. The research conclusions suggest as follow: 1. The local Isan society in Siam nation state is related to culture to Lao Lan Chang culture but has a relationship to politics as a part of Siam nation state. The above structure has effected to the type and creation process of Isan murals. 2. Isan murals has 2 crucial types: 2.1 Local Lao Isan type is a majority group that has been spread throughout the Lao Isan society. 2.2 The Traditional Ratthanakosin Thai styles painting has 3 categories 1) Traditional Thai painting is created by professional painter. 2) Traditional Thai painting types Lao Isan is the traditional Thai painting which the local painter endeavor to imitate. and 3) Some of traditional Thai painting that is created by Isan painter who has chosen the painting to insert in the local Lao Isan painting type. 3. The type and creation process of Murals in Buddhist Temples of Isan reflects the local Isan society in the previous days both cultural local community identity and the relationship with authority and modernity from Bangkok that had been spreading to Isan region since the reign of King RAMA 5. Therefore, the traditional mural painting in Isan Buddhist temple is the historical thinking, cosmology and community history in local cultural society and Isan local community in relation with external society both Siam nation state level and nearby nation state.Keywords: Murals in Buddhist Temples / Social Cultural Identities