ปรัชญาและปรัชญาการศึกษา

Abstract

The American Heritage Dictionary of theEnglish Language (1974) ได้อธิบาย ความหมายของปรัชญา (Philosophy) ไว้ว่า1. (ก) รักและแสวงหาความรู้ความเจริญ(ปัญญา–ฉลาด) ด้วยวิธีการแห่งปัญญาและวินัยในตนเองอย่างมีศีลธรรม (Love and pursuit ofwisdom by intellectual means and moral–selfdisciplines)(ข) การค้นหาเหตุและกฎที่อยู่เบื้องหลังของความจริง (ค้นหาเหตุและกฎของความจริง :The investigation of causesand laws underlyingreality)2. การค้นหาธรรมชาติของสิ่งต่างๆ ที่อยู่บนรากฐานของการให้เหตุผลทางตรรกศาสตร์มากกว่าวิธีการทางประจักษ์หรือข้อมูลเชิงปริมาณ (Inquirybased on logical reasoning rather than empiricalmethods)3. ศ า ส ต ร์ส า ข า ห นึ่ง ที่ป ร ะ ก อ บ ด้ว ยตรรกศาสตร์ จริยศาสตร์ (ความดี คุณธรรม จริยธรรมความสุข) สุนทรียศาสตร์ (ความงาม) อภิปรัชญา(ความจริงแท้ของสรรพสิ่ง) และญาณวิทยา (Thescience composing logic, ethics, aesthetics,metaphysics and epistemology)สำเริง บุญเรืองรัตน์ (2549 :1) ได้อธิบายปรัชญาแต่ละสาขาดังนี้1. ตรรกศาสตร์เป็นสาขาของปรัชญาที่ว่าด้วยการให้เหตุผลอย่างสมเหตุสมผล การตรวจสอบการให้เหตุผลว่าสมเหตุสมผลหรือไม่2. จริยศาสตร์ เป็นสาขาของปรัชญาที่ว่าด้วยความสุข ความดี ความถูกต้อง การประพฤติการปฏิบัติตนที่เหมาะสม และการค้นหาเป้าหมายสูงสุดของชีวิต3. สุนทรียศาสตร์ เป็นสาขาของปรัชญาที่ค้นหาเกี่ยวกับความงาม ธรรมชาติของความงามเกณฑ์ในการวินิจฉัยความงาม4. อภิปรัชญา เป็นสาขาของปรัชญาที่ค้นหาความจริงของสิ่งที่มีอยู่ธรรมชาติของสิ่งที่มีอยู่สมบัติของสิ่งที่มีอยู่ ความจริงเกี่ยวกับสากลโลกหรือจักรวาล5. ญาณวิทยา เป็นสาขาของปรัชญาเกี่ยวกับกำเนิดของความรู้กำเนิดของความจริง สภาพของความจริง การทดสอบความจริง การรู้ความจริงปรัชญาการศึกษาเป็นปรัชญาประยุกต์ที่แตกหน่อขึ้นมาจากปรัชญาแม่บทอันได้แก่ศาสตร์ทั้ง 5 สาขา นั้นถ้านักปรัชญาคิดค้นหาคำตอบได้ว่ามนุษย์คืออะไร มนุษย์มีองค์ประกอบอะไร จุดมุ่งหมายสูงสุดของมนุษย์คืออะไร มนุษย์ที่ดีปฏิบัติเช่นไร ความดีความสุข ความยุติธรรม ความงามคืออะไร มนุษย์แสวงหาความรู้ได้อย่างไร แล้วนักปรัชญาผู้นั้นก็อาจมาคิดถึงปรัชญาการศึกษาซึ่งเป็นสาขาวิชาที่แตกหน่อออกมาจากปรัชญาแม่บท เหล่านั้นว่า การศึกษาคืออะไร จุดมุ่งหมายของการศึกษาคืออะไรแนวนโยบายหลักของการศึกษาเป็นอย่างไร และสิ่งที่ควรศึกษาคืออะไร วิธีการให้การศึกษาแก่มนุษย์ทำได้อย่างไร มีวิธีสอนอย่างไรดังนั้น ปรัชญาการศึกษา คือศาสตร์ที่เกี่ยวข้องกับความหมายและความมุ่งหมายของการศึกษาแนวนโยบายหลักของการศึกษาและวิธีการของการศึกษา นักปรัชญาท่านใดที่คิดหาคำตอบของปรัชญาได้แล้ว และนำมาคิดปรัชญาการศึกษาต่ออีกด้วยถือว่าท่านนั้นเป็นทั้งนักปรัชญา และนักปรัชญาการศึกษาดังเช่นเพลโตในสมัยกรีกโบราณถ้าท่านใดนำปรัชญาแม่บทของนักปรัชญาท่านใดหรือกลุ่มใดมาคิดต่อเพื่อกำหนดเป็นปรัชญาการศึกษา เรียกท่านนั้นว่า นักปรัชญาการศึกษา ดังเช่นศาสตราจารย์ ดร.สาโรช บัวศรี อดีตอธิการ วิทยาลัยวิชาการศึกษาได้นำหลักพุทธธรรมมาสร้างเป็นปรัชญาการศึกษาตามแนวพุทธศาสตร์ เป็นปรัชญาการศึกษาไทยได้อย่างมีระบบเป็นครั้งแรกดังที่ท่านกล่าวว่า“ปรัชญาการศึกษานั้นย่อมแตกหน่อออกมาจากปรัชญาอันเป็นแม่บท พูดอีกทีหนึ่งก็คือปรัชญาการศึกษานั้นย่อมมีรากฐานตั้งอยู่บนปรัชญาอันเป็นแม่บทหรือจะพูดอีกสักทีหนึ่งก็คือ เป็นการนำเอาความคิดเห็นบางประการที่เหมาะสมมาจากปรัชญาแม่บทมาประยุกต์และร้อยกรองเข้าให้เป็นระบบที่ดีเพื่อจะได้ศึกษาเล่าเรียนกันและนำไปใช้ปรับปรุงระบบการศึกษาอีกด้วย (สาโรช บัวศรี,2529)ศาสตราจารย์ ดร.สาโรช บัวศรี (สาโรช บัวศรี,2528) ได้เสนอปรัชญาการศึกษาตามแนวพุทธศาสตร์