โคคติในกัมพูชา

Abstract

บทคัดย่อ กัมพูชาถือว่า “โค” เป็นสัตว์ศักดิ์สิทธิ์ เช่นเดียวกับพญานาค  คนเขมรนับถือโคมาตั้งแต่สมัยก่อนเมืองพระนครแล้ว  พร้อมกันกับการเข้ามาของศาสนาพราหมณ์  ลัทธิไศวนิกาย  ซึ่งเป็นลัทธิที่บูชาพระศิวะในฐานะพระผู้เป็นเจ้าสูงสุด  เนื่องจากโคนันทินั้นเป็นพาหนะของพระศิวะ  ตามเทวาลัยที่สร้างอุทิศถวายแด่พระศิวะจึงมักสร้างรูปโคนนทิประดิษฐานไว้ด้วยเสมอ  ต่อมาเมื่อศาสนาพราหมณ์  ลัทธิไศวนิกายเสื่อมลงพร้อมกับการล่มสลายของเมืองพระนคร  ความหมายของ “โคนันทิ”  ได้ถูกแทนที่ด้วย “พระโค”  ตัวละครเอกในนิทานพื้นบ้านเรื่อง  “พระโค  พระแก้ว”  ซึ่งเริ่มต้นขึ้นในสมัยละแวก  ซึ่งเป็นสมัยที่เขมรถูกสยามกดขี่ข่มเหงอยู่เนืองๆ  พระโคในยุคหลังนี้เป็นเครื่องหมายแทนความสุข  คนเขมรเชื่อกันว่า  ถ้าพระโคอยู่ ณ ที่ใด สถานที่นั้นจะปราศจากทุพภิกขภัย  ภัยธรรมชาติ หรือโรคระบาดทั้งปวง  และสาเหตุที่สยามเจริญรุ่งเรืองขึ้นนั้น  เป็นเพราะสยามจับตัวพระโค  พระแก้วไปไว้ที่สยาม  ส่วนเขมรนั้นกลับเสื่อมลงเรื่อยๆ  จนกระทั่งเป็นอย่างที่เห็น  เขมรใช้โคเพื่อสื่อความหมายในเชิงสัญลักษณ์  โดยเฉพาะอย่างยิ่งในด้านรัฐศาสตร์ คือ โคเป็นเครื่องบำรุงขวัญกำลังใจในการสร้างบ้านแปงเมือง  โคเป็นสัญลักษณ์ประจำชาติ  และโคถูกใช้เป็นเครื่องมือในการปลุกกระแสชาตินิยม คำสำคัญ : ความเชื่อเรื่องโค, สัญลักษณ์สัตว์, ประเทศกัมพูชา Abstract In Cambodia, the “bull” is regarded as a sacred animal the same as the nāga.  Khmer have revered bulls since the Pre-Angkorian period, with the coming of Brahmanism, that is, Shivaism, a cult that worships Shiva as the supreme god.  As Shiva’s steed, the image of Nandi bull was usually built by Shiva and seen together at shrines. Afterward, as the Brahmanic cult of Shivaism declined along with the disintegration of Angkor, the significance of the “Nandi bull” was replaced by that of “Phra Khoe”, the protagonist in the folktale “Phra Khoe and Phra Kaew”.  This tradition started in the Lovek era when Cambodia was constantly oppressed by Siam.  Phra Khoe during this later period was a sign of happiness.  The Khmer believe that where there is Phra Khoe, there will be no famine, natural disasters, or plagues, and the reason Siam progressed well was that it captured Phra Khoe and Phra Kaew and took them to Siam, whereas Cambodia declined continually until it reached the state as seen at present.  The Khmer use the bull to convey symbolic meanings, especially politically, that is, the bull is the booster of spirit in the building of the nation.  The bull is the national symbol and is used as an instrument for stimulating nationalism. Key words : Beliefs about the Bull, Animal Symbol, Cambodia