โสฬสมหาเจดีย์กับการโหยหาอดีตอันรุ่งเรือง

Abstract

บทคัดย่อ โสฬสมหาเจดีย์เป็นเจดีย์สำคัญ 16 แห่งของศรีลังกาที่มีหลักฐานยืนยันในคัมภีร์ชั้นอรรถกถาเป็นต้นมาว่า พระพุทธเจ้าเคยเสด็จมาประทับตั้งแต่ครั้งพุทธกาล อย่างไรก็ดี จากการศึกษาพบว่าแนวคิดดังกล่าวน่าจะเริ่มเกิดขึ้นในยุคอาณาจักรโปลอนนารุวะเพราะว่าโสฬสมหาเจดีย์บางแห่งคือ กตรคามเจดีย์นั้น เป็น เทพที่เพิ่งจะเริ่มได้รับความนิยมในคริสต์ศตวรรษที่ 14 และมากขึ้นในคริสต์ศตวรรษที่ 16 นอกจากนี้ยังพบภาพจิตรกรรมฝาผนังรูปโสฬสมหาเจดีย์ในถ้ำมหาราชาวิหารบนเพดานถ้ำที่ดัมบุลละ ตั้งแต่คริสต์ศตวรรษที่ 18 ซึ่งเป็นช่วงเวลาหลังอาณาจักรโปลอนนารุวะ แนวคิดเรื่องโสฬสมหาเจดีย์จึงน่าจะเกิดขึ้นจากการโหยหาอดีตอันรุ่งเรืองของสมัยอนุราธปุระ เพราะเจดีย์เกือบทั้งหมดเกิดขึ้นในยุคมหาวงศ์อันรุ่งเรืองของอนุราธปุระ โสฬสมหาเจดีย์เหล่านี้ยังเป็นตัวแทนที่แสดงถึงอาณาเขตของพระพุทธศาสนาที่ครอบคลุมไปทั่วทั้งเกาะลังกาซึ่งเท่ากับเป็นการประกาศโดยปริยายว่าศรีลังกาคือดินแดนแห่งพุทธศาสนานั่นเอง ประเด็นสุดท้าย แนวคิดเรื่องโสฬสมหาเจดีย์มีความมุ่งหมายเพื่อที่จะรวมนิกายมหาวิหาร นิกายอภัยคีรีวิหารและนิกายเชตวันวิหารให้เป็นหนึ่งเดียวกันและเสมอภาคกันภายใต้ฐานะของโสฬสมหาเจดีย์ ทั้งนี้ก็เพื่อทำให้เกิดความปรองดองของคณะสงฆ์และพุทธศาสนิกชนในลังกาให้เป็นหนึ่งเดียวกันหลังจากที่มีความแตกแยกกันมากว่า 1,254 ปี คำสำคัญ โสฬสมหาเจดีย์ อนุราธปุระ มหาวิหาร อภัยคีรีวิหาร เชตวันวิหาร   Abstract Solasamahacetiyas are sixteen Sri Lanka’s pagodas that, according to Atthakatha, Lord Buddha visited. However, there are evidences suggesting that the idea of these cetiyas might occur during the Polonnaruwa period, such as Kataragamacetiya, one of the cetiyas dedicated to Kataragama deviyo who was popular in the 14th century and rose to prominence in the 16th century. Moreover, the painting of Solasamahacetiyas on the ceiling in the Maharaja Viharaya Cave in Dambulla dated back to the eighteenth century, after the Polonnaruwa period. The idea of Solasamahacetiyas might be explained by the nostalgic look back to the flourish Anuradhapura period, since almost all cetiyas were constructed during glorious Mahavamsa era of Anuradhapura. Solasamahacetiyas acted as the symbol of Buddhism all over the Lanka Island, implicating that Sri Lanka was the Buddhist land. Lastly, the idea of Solasamahacetiyas was also aimed to unify and equalize Mahavihara School, Abhayagirivihara School and Jetavanavihara School under Solasamahacetiyas, in order to get the harmony of monks and Buddhists in Lanka after the schism lasting for 1,254 years. Keywords: Solasamahacetiyas, Anuradhapura, Mahavihara, Abhayagirivihara, Jetavanavihara